სეტყვიანობის კლიმატოლოგია აღმოსავლეთ საქართველოში

Abstract

სადისერტაციო ნაშრომში გამოკვლეულია სეტყვიანობის კლიმატური მახასიათებლები 1961-2013 წლების პერიოდისთვის აღმოსავლეთ საქართველოს 15 მეტეოროლოგიური სადგურის დაკვირვებათა მონაცემების მიხედვით, რისთვისაც შეიქმნა სეტყვიანობის მონაცემთა თანამედროვე ბაზა. გამოვლენილ იქნა სეტყვიანობის კლიმატური მახასიათებლების (დღეთა რიცხვი, განმეორებადობა, ინტენსივობა, არეალი, ხანგრძლივობა, თანმდევი ნალექების რაოდენობა) გეოგრაფიული კანონზომიერებები, მათი რელიეფის მორფომეტრიულ მახასიათებლებზე დამოკიდებულება. შემუშავდა სეტყვის ინტენსივობის განმსაზღვრელი სკალა, რომელიც ეყრდნობა სეტყვის შედეგად დაზიანებათა ხარისხის შეფასებებს და დადგინდა კატასტროფული სეტყვიანობის რეგიონები და შესაბამისი ალბათობები. გამოკვლეულ იქნა სეტყვიანობის მრავალწლიური ცვლილება და დადგენილ იქნა კლიმატის ცვლილების გავლენა სეტყვიანობაზე. შეიქმნა გეოინფორმაციულ რუკათა სერია - სეტყვიან დღეთა საშუალო და უდიდესი რაოდენობების, აგრეთვე, სეტყვის ინტენსივობის რუკები.

В диссертационной работе исследованы климатические характеристики градобития за период 1961-2013 гг. по материалам наблюдений 15 метеорологических станций Восточной Грузии, для чего была создана современная база данных градобитий. Выявлены географические закономерности климатических характеристик градобития, таких как – число дней, повторяемость, интенсивность, ареалы, продолжительность, количество выпавших осадков при градобитии, а также зависимость этих параметров от морфометрических характеристик рельефа. Разработана шкала, определяющая интенсивность града, которая опирается на оценку степени повреждения в результате града, выявлены регионы катастрофического градобития и соответствующие вероятности. Иследована многолетняя изменчивость градобития и установлено влияние изменения климата на градобития. Создана серия геоинформационных карт с указанием среднего и наибольшего числа дней с градом, а также карты интенсивности градобитий.

In the thesis the climate characteristics of hail are studied for the period of 1961-2013 based upon the observation date of 15 weather stations in East Georgia, for which the contemporary database has been created. The hail climate features are revealed such as – number of days with hail, their recurrence, intensity, damaged area, duration of hailfall, amount of concominant precipitation, their geographic patterns in relation with morphometric characteristics of the terrain. A scale determining the hail intensity is worked out based on the assessment of the degree of damage caused by the hail, regions of catastrophic hail damage are identified with the corresponding probabilities. Long-term variability of hail processes is investigated and the impact of climate change on them are established. A series of geoinformation maps are created including the average and maximum number of haily days as well as charts of the distribution of hail intensity.